حق فرزند
1. نام نیک
2. ادب نیکو
3. تعلیم قرآن
4. تحصیل علم
5. تعلیم شنا
6. تیراندازى( آمادگى دفاعى و نظامى)
7. غذاى حلال
8. حقّ ازدواج
منبع: زندگی پر ماجرای نوح(ع)، آموزه ها و عبرت ها، ناصر مکارم شیرازی، تهیه و تنظیم : ابوالقـاسم علیـان نـژادى دامغانی
1. نام نیک
علّت سفارش نام نیک براى فرزندان این است که تکرار نام، اثر تلقینى در فرزند دارد. مثلا وقتى نام پسر عبدالله باشد و این نام تکرار شود، فرزند به این فکر مى کند که بنده خدا باشد، و در مقابل خداوند وظیفه اى دارد. و هنگامى که نام دخترى را فاطمه بگذارند و این نام تکرار شود و او را با آن نام صدا کنند، تلاش مى کند که از حضرت فاطمه زهرا(علیها السلام)پیروى نماید. همانگونه که نامهاى بد اثر تلقینى منفى دارد و لذا از آن نهى شده است.(2) اگر در روایات از انتخاب نام «مالک» نهى شده،(3) بدان جهت است که صاحب این نام بر اثر تکرار آن خیال مى کند که مالک هستى است. نام «خالد» نیز غافل کننده است و انسان را از مرگ و جهان آخرت غافل مى کند و لذا نهى شده است.(4) از انتخاب نام دشمنان اسلام نیز نهى شده است.(5) پیامبراسلام(صلى الله علیه وآله وسلم) گاه هنگام برخورد با نام هاى نامناسب آنها را تغییر مى داد،(6) و نام مناسبى براى آن شخص انتخاب مى کرد. نتیجه این که یکى از حقوق فرزند، نام نیک است.
2. ادب نیکو
دوّمین حق فرزند این است که او را بطور صحیح ادب کند. برخى تصوّر مى کنند ادب آن است که اگر کار بدى کرد او را به باد کتک بگیرد; این اشتباه است. تأدیب فرزند این است که کار صحیح را در اعمال و رفتار والدین خود مشاهده کند. مثل این که در برابر فرزندان سخنان زشت و بى ادبانه نگویند، و به یکدیگر توهین نکنند، فحّاشى و بددهانى ننمایند، دروغ نگویند، تهمت نزنند، کتک کارى نکنند و خلاصه این که به بچّه ها درس عملى بدهند. زیرا اگر خودشان آلوده این اعمال زشت باشند و به بچّه ها سفارش به کارهاى خیر کنند، هیچ اثرى ندارد. پس بهترین راه تأدیب، ادب عملى است.
3. تعلیم قرآن
سوّمین حق فرزند بر پدر این است که او را با قرآن آشنا سازد. خوانندگان محترم! فرزندانتان را از کودکى با قرآن آشنا کنید که هر چه با قرآن آشناتر شوند از انحرافات و مفاسد اخلاقى بیشتر فاصله خواهند گرفت. انسان هنگامى که برنامه تلاوت قرآن بچّه هاى کم سنّ و سال را از تلویزیون مشاهده مى کند لذّت مى برد. مخصوصاً که بسیار زیبا و بدون غلط و با رعایت تمام قواعد تجوید از عهده تلاوت قرآن برمى آیند. علاوه بر قرائت و تلاوت قرآن، باید تدریجاً آنها را با معارف بلند قرآن نیز آشنا سازیم.
روایت دوّم: پیامبرگرامى اسلام(صلى الله علیه وآله وسلم) در مورد حقوق فرزند، فرمودند:
«حَقُّ الْوَلَدِ عَلى والِدِه اَنْ یُعَلِّمَهُ الْکِتابَةَ، وَ السِّباحَةَ، وَ الرِّماحَةَ، وَ اَنْ لایَرْزُقَهُ إِلّا طَیِّباً;(7) حق فرزند بر پدرش این است که خواندن و نوشتن و شناکردن و تیراندازى به او تعلیم دهد، و جز غذاى حلال به او نخوراند».
در این روایت به چهار حق دیگر فرزند اشاره شده است:
4. تحصیل علم
فراگیرى علم و قدرت بر خواندن و نوشتن از دیگر حقوق فرزند است. اکنون که عصر مبارزه با بیسوادى است این حق جلوه خاصّى ندارد، امّا طرح آن بیش از 1400 سال قبل در محیطى که تمام با سوادهاى آن به بیست نفر نمى رسید(8)بسیار مهم بود، و نشان از اهمیّت فوق العاده اسلام به علم و دانش مى دهد. بنابراین، بر پدر لازم است که زمینه تحصیل فرزندش را به مقدار امکاناتش مهیّا سازد.
5. تعلیم شنا
یکى دیگر از حقوق فرزند بر پدر این است که به او شنا یاد دهد. چون ممکن است فرزند در دریا یا رودخانه یا استخرى گرفتار شود و اگر شنا بلد نباشد جانش به خطر بیفتد.
6. تیراندازى
آمادگى دفاعى و نظامى از دیگر حقوق فرزند است. اگر ما در جنگ تحمیلى آمادگى کافى دفاعى نداشته بودیم بیگانگان و دشمنان ما را نابود کرده بودند. همانگونه که اگر جوانان حزب الله لبنان تعلیمات نظامى کافى نداشتند، اسرائیل آنها را بلعیده بود.
7. غذاى حلال
فرزند یکى از افرادى است که واجب النّفقه پدر محسوب مى شود، و تا زمانى که قادر بر تهیّه نفقه خود نباشد و پدر قادر باشد باید نفقه اش را تأمین کند. ولى پدر باید دقّت کند که غذاى حلال به فرزندش بدهد; چون غذاى حرام آثار زیانبارى بر روح انسان مى گذارد،(9) تا آن جا که امام حسین(علیه السلام) یکى از علل انحطاط و شقاوت کوفیان را پر شدن شکمهاى آنان از لقمه حرام شمرد.(10)
حدیث سوّم: در روایت دیگرى از پیامبراکرم(صلى الله علیه وآله وسلم) مى خوانیم:
«حَقُّ الْوَلَدِ عَلَى والِدِه اَنْ یُحَسِّنَ اِسْمَهُ، وَ یُزَوِّجَهُ إِذا اَدْرَکَ، وَیُعَلِّمَهُ الْکِتابَةَ;(11) حق فرزند بر پدرش این است که برایش نام نیک انتخاب کند، و هنگامى که به سنّ ازدواج رسید مقدّمات ازدواجش را فراهم نماید، و خواندن و نوشتن به او یاد دهد».
در این روایت نیز به سه حق اشاره شده که در مورد دو حق آن در روایت قبل بحث شد، و حقّ دیگر آن ازدواج است.
8. حقّ ازدواج
هشتمین حقّ فرزند، حقّ ازدواج و تشکیل زندگى مشترک است. پدر و مادر وظیفه دارند هنگامى که فرزندشان (چه پسر و چه دختر) به سنّ ازدواج رسید وسایل ازدواجش را آماده کنند. حدیث عجیبى داریم که باید پدر و مادرهاى سخت گیر و اهل تجمّلات و تشریفات، و آنها که به دنبال مسابقه تجمّل پرستى هستند، به آن توجّه کنند. پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) طبق این روایت مى فرماید:
«اگر جوان بر اثر سخت گیرى بى دلیل پدر و مادر موفّق بر ازدواج نشود و به خاطر ترک ازدواج به گناه بیفتد پدر و مادر نیز، در گناه این فرزند شریکند!»(12)
چرا اینقدر ازدواج را سخت مى گیرید و براى خود و جوانان مشکل ساز شده اید؟ مگر عروس و دامادى برتر از فاطمه و على(علیهما السلام) در این عالم سراغ دارید؟ ازدواج و مهریّه و جهیزیّه و جشن ازدواجشان را در کتابهاى تاریخى مطالعه کنید و ببینید چقدر ساده بوده است.(13) بیایید با تأسّى به این بزرگان، بتهایى که در مورد ازدواج و مهریّه و جهیزیّه و جشن عقد و عروسى ساخته ایم، بشکنیم و موانع را از سر راه جوانان برداریم.
مهریّه ساده، جهیزیّه سبک، جشن کم خرج، مایه آبروریزى نیست. انحراف جوانان و آلودگى جنسى آنان و روابط نامشروعى که به خاطر موانع ازدواج رخ مى دهد، مایه آبروریزى است!
خلاصه این که اوّلین مکتب تربیت فرزند، دامان مادر و آغوش پدر است، که اهمیّت فوق العاده اى دارد.